چطور می‌توانیم بفهمیم که سطح هورمون کورتیزول در بدن ما بالا است؟

این هورمون یک هورمون استروئیدی است که توسط غدد فوق کلیوی تولید می‌شود. همچنین نقش مهمی در واکنش بدن به استرس و تنظیم فرآیندهای مختلف بدن دارد. از جمله وظایف اصلی آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تنظیم متابولیسم: این هورمون به بدن کمک می‌کند تا از منابع انرژی مختلف مانند چربی‌ها، پروتئین‌ها و کربوهیدرات‌ها استفاده کند.
مدیریت پاسخ به استرس: این هورمون به عنوان هورمون استرس شناخته می‌شود. در شرایط استرس‌زا، این هورمون ترشح می‌شود تا به بدن کمک کند از این وضعیت عبور کند. این کار از طریق افزایش انرژی و تقویت عملکرد سیستم‌های مختلف بدن انجام می‌شود.
تنظیم سیستم ایمنی: این هورمون با تنظیم فعالیت سیستم ایمنی بدن نقش مهمی در پاسخ‌های ایمنی ایفا می‌کند. در صورتی که سطح آن بیش از حد باشد، می‌تواند موجب کاهش فعالیت سیستم ایمنی و افزایش حساسیت به عفونت‌ها شود.
حفظ تعادل مایعات و الکترولیت‌ها: این هورمون همچنین به تنظیم فشار خون و میزان سدیم و پتاسیم در بدن کمک می‌کند.
تنظیم خواب و بیداری: سطح این هورمون در طول روز تغییر می‌کند، به طوری که در صبح‌ها بالاترین سطح را دارد و در شب کاهش می‌یابد. این چرخه به تنظیم الگوهای خواب و بیداری کمک می‌کند.

بالا بودن سطح این هورمون در بدن می‌تواند علائم مختلفی ایجاد کند که برخی از آن‌ها عبارتند از:
افزایش وزن، به‌ویژه در ناحیه شکم: می‌تواند ذخیره چربی را افزایش دهد و معمولاً این چربی در ناحیه شکم و صورت تجمع می‌یابد.
افزایش فشار خون: سطح بالای این هورمون می‌تواند باعث افزایش فشار خون شود که می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش دهد.
اختلالات خواب: می‌تواند باعث بی‌خوابی یا مشکلات خواب دیگر شود، به‌ویژه اگر در شب سطح این هورمون بالا باشد.
ضعف عضلانی: می‌تواند به تجزیه پروتئین‌ها در بدن منجر شود و موجب ضعف و کاهش حجم عضلانی گردد.
افسردگی و اضطراب: سطح بالای این هورمون با مشکلات روحی و روانی مانند اضطراب، افسردگی، و تحریک‌پذیری مرتبط است.
افزایش اشتها و میل به خوردن مواد شیرین و چرب: می‌تواند باعث افزایش اشتها و میل به غذاهای ناسالم مانند شیرینی‌ها و غذاهای چرب شود.
ضعف سیستم ایمنی: افزایش سطح این هورمون می‌تواند باعث تضعیف سیستم ایمنی و افزایش حساسیت به عفونت‌ها شود.
پوست نازک و حساس: می‌تواند باعث کاهش تولید کلاژن در پوست و در نتیجه نازک شدن و حساسیت بیشتر پوست شود.
آکنه و سایر مشکلات پوستی: این هورمون می‌تواند تولید چربی در پوست را افزایش داده و به بروز آکنه و دیگر مشکلات پوستی منجر شود.
کاهش میل جنسی: بالا بودن سطح آن می‌تواند تأثیر منفی بر میل جنسی بگذارد و منجر به کاهش علاقه به رابطه جنسی شود.

آزمایش خون (Plasma cortisol test)

در این آزمایش، سطح این هورمون در خون اندازه‌گیری می‌شود. معمولا این آزمایش در ساعت‌های مختلف روز انجام می‌شود، زیرا سطح آن به صورت طبیعی در طول روز تغییر می‌کند. سطح این هورمون در صبح‌ها بیشترین مقدار را دارد و در شب کاهش می‌یابد.
روش انجام: خون از رگ بازو گرفته می‌شود و سپس میزان کورتیزول در پلاسما (قسمت مایع خون) اندازه‌گیری می‌شود.
مقادیر نرمال: معمولاً مقدار کورتیزول خون در صبح (بین ۶ تا ۸ صبح) حدود ۵-۲۳ µg/dL است. در بعدازظهر، این مقدار معمولاً کاهش می‌یابد و به حدود ۳-۱۱ µg/dL می‌رسد.

آزمایش ادرار 24 ساعته (24-hour urinary free cortisol test)

در این آزمایش، میزان کورتیزول آزاد (غیر متصل به پروتئین‌ها) در ادرار جمع‌آوری شده طی ۲۴ ساعت اندازه‌گیری می‌شود.
روش انجام: فرد باید طی ۲۴ ساعت ادرار خود را جمع‌آوری کرده و آن را برای آزمایش ارسال کند.
مقادیر نرمال: مقدار کورتیزول آزاد در ادرار ۲۴ ساعته معمولاً بین ۲۵-۷۵ µg در ۲۴ ساعت است، ولی این مقدار ممکن است بسته به شرایط آزمایشگاهی و روش‌های مختلف متفاوت باشد.

آزمایش بزاق (Salivary cortisol test)

در این آزمایش، میزان این هورمون در بزاق اندازه‌گیری می‌شود. این روش ساده‌تر از آزمایش خون است و معمولاً برای ارزیابی سطح کورتیزول در ساعات مختلف شبانه‌روز استفاده می‌شود.
روش انجام: نمونه بزاق در چندین زمان مختلف از روز (مثلاً صبح، بعدازظهر و شب) گرفته می‌شود.
مقادیر نرمال: میزان این هورمون در بزاق باید در صبح (حدود ۶ تا ۸ صبح) بیشترین مقدار و در شب کمترین مقدار باشد. مقادیر دقیق می‌توانند بستگی به روش آزمایش و دستورالعمل‌های آزمایشگاهی داشته باشند.

در نهایت، اگر شما قصد دارید سطح این هورمون را اندازه‌گیری کنید، می‌توانید به آزمایشگاه‌های معتبر مراجعه کنید. آزمایشگاه لارا به عنوان آزمایشگاه طرف قرارداد بیمه خدمات درمانی و سایر بیمه ها، آماده ارائه خدمات آزمایشگاهی شامل اندازه‌گیری سطح کورتیزول با استفاده از روش‌های مختلف مانند آزمایش خون، ادرار ۲۴ ساعته و بزاق است. این آزمایشگاه با استفاده از تجهیزات پیشرفته و تحت نظر متخصصان مجرب، دقت و صحت بالایی در نتایج ارائه می‌دهد.

افزایش سطح این هورمون (هورمون استرس) می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. این عوامل را می‌توان در چند دسته کلی بررسی کرد:

عوامل روانی و سبک زندگی

استرس مزمن: مشکلات کاری، خانوادگی یا مالی که طولانی‌مدت ادامه پیدا می‌کنند.
کمبود خواب: بی‌خوابی یا خواب ناکافی کیفیت تنظیم هورمون‌ها را کاهش می‌دهد.
اضطراب و افسردگی: شرایط روانی می‌توانند محور هیپوتالاموس–هیپوفیز–آدرنال را بیش‌فعال کنند.
مصرف زیاد کافئین: نوشیدنی‌های پرکافئین (قهوه، انرژی‌زا) می‌توانند ترشح کورتیزول را موقتاً افزایش دهند.
ورزش بیش‌ازحد و بدون استراحت کافی: تمرینات شدید بدون ریکاوری مناسب.

عوامل فیزیولوژیک و پزشکی

بیماری‌ها:
سندرم کوشینگ (Cushing's syndrome)
اختلالات غدد فوق کلیوی
تومورهای هیپوفیز یا آدرنال
التهاب و عفونت‌های مزمن: بدن در پاسخ به التهاب، کورتیزول بیشتری تولید می‌کند.
درد مزمن: درد طولانی‌مدت، سیستم استرس را فعال نگه می‌دارد.

عوامل تغذیه‌ای و متابولیک

رژیم غذایی پرقند و پرچرب: نوسانات شدید قند خون می‌تواند این هورمون را تحریک کند.
کمبود مواد مغذی خاص: کمبود ویتامین C، منیزیم یا پروتئین کافی.
پرخوری یا گرسنگی طولانی‌مدت: هر دو حالت می‌توانند پاسخ استرسی بدن را فعال کنند.

عوامل محیطی و هورمونی

شیفت کاری شبانه: اختلال در ریتم شبانه‌روزی بدن.
بارداری: به‌طور طبیعی سطح این هورمون بالاتر می‌رود.
قرار گرفتن طولانی‌مدت در شرایط پرصدا یا آلوده: محیط‌های استرس‌زا این هورمون را تحریک می‌کنند.

کورتیزول هورمونی حیاتی برای مدیریت استرس، تنظیم قند خون و عملکرد سیستم ایمنی است، اما افزایش بیش از حد آن می‌تواند به مرور زمان به سلامت جسم و روان آسیب بزند.
هیچ‌کس تنها با حدس یا نگاه به علائم نمی‌تواند با اطمینان بگوید که کورتیزولش بالاست یا نه؛ چون بسیاری از نشانه‌های آن (مثل خستگی، بی‌خوابی یا افزایش وزن) می‌توانند دلایل دیگری هم داشته باشند.
بنابراین:
به علائم توجه کنید، اما از خودتشخیصی بپرهیزید.
در صورت داشتن نشانه‌های مداوم (مثل اضطراب زیاد، بی‌خوابی طولانی، افزایش فشار خون یا تغییرات وزن بدون دلیل)، به پزشک مراجعه کنید.
تنها آزمایش خون یا بزاق در زمان مناسب و تحت نظر پزشک، می‌تواند سطح واقعی این هورمون را مشخص کند.
در نهایت، حتی اگر نتیجه آزمایش طبیعی باشد، ایجاد یک سبک زندگی کم‌استرس و سالم به نفع سلامت بلندمدت شماست. برای انجام آزمایش‌های دقیق و معتبر این هورمون می‌توانید به آزمایشگاه پاتوبیولوژی لارا بهترین آزمایشگاه در شهرری مراجعه کنید. برای دریافت مشاوره می توانید از طریق دکمه دریافت نوبت و یا از طریق شماره تماس 02155961885 اقدام کنید.


منابع
clevelandclinic.org
questhealth.com