بهترین زمان انجام آزمایش هورمون رشد در کودکان

هورمون رشد (GH) توسط غده هیپوفیز که در پایه مغز قرار دارد ترشح می‌شود. نکته مهم این است که GH مانند بسیاری از هورمون‌های دیگر به‌صورت پیوسته وارد خون نمی‌شود بلکه در قالب پالس ‌های ناگهانی و مقطعی ترشح می‌گردد. همین الگوی پالس‌گونه باعث می‌شود میزان آن در خون در طول شبانه‌ روز ثابت نباشد و دائماً تغییر کند. بالاترین زمان ترشح آن:

ساعات شب و خواب عمیق

بیشترین و قوی‌ترین پالس‌های ترشح GH حدود ۲ تا ۳ ساعت پس از ورود کودک به خواب عمیق اتفاق می‌افتد. به همین دلیل خواب کافی و منظم یکی از مهم‌ترین عوامل رشد طبیعی کودکان است.

شرایط خاص بدن

در برخی موقعیت‌ها بدن به‌طور طبیعی GH بیشتری ترشح می‌کند از جمله:
استرس یا فشارهای جسمی
فعالیت بدنی شدید
گرسنگی طولانی‌مدت
افت شدید قند خون (هیپوگلیسمی)
به‌دلیل این ‌که غلظت GH لحظه‌به‌لحظه تغییر می‌کند و ممکن است در یک لحظه بسیار پایین و چند دقیقه بعد بسیار بالا باشد یک آزمایش ساده خون نمی‌تواند وضعیت واقعی ترشح آن را نشان دهد و پزشکان از آزمایش‌های تحریک‌کننده GH استفاده می‌کنند تا بررسی کنند هیپوفیز هنگام تحریک چه اندازه هورمون رشد تولید می‌کند.

آزمایش‌های مربوط به هورمون رشد کودکان معمولاً به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
آزمایش‌های ارزیابی مستقیم ترشح هورمون رشد (GH)
آزمایش‌های ارزیابی غیرمستقیم شامل IGF-1 و IGFBP-3
هرکدام از این آزمایش‌ها شرایط و زمان مناسب مخصوص خود را دارند و پزشک با توجه به علائم کودک، سرعت رشد و نتایج آزمایش‌های قبلی، بهترین گزینه را انتخاب می‌کند.

تحریک هورمون رشد (GH Stimulation Test)

این آزمایش مهم‌ترین و معتبرترین روش برای تشخیص کمبود هورمون رشد است. در این تست پزشک با استفاده از داروهایی مانند کلونیدین، آرژنین، گلوکاگون یا انسولین غده هیپوفیز را تحریک می‌کند تا هورمون رشد ترشح شود. سپس در چندین مرحله از کودک نمونه خون گرفته می‌شود تا میزان افزایش GH ارزیابی شود.

بهترین زمان انجام
صبح زود بین ساعت ۸ تا ۱۰ صبح ایده‌آل‌ترین زمان انجام این تست است.
کودک معمولاً ناشتاست و بدن در شرایط استاندارد قرار دارد.
ترشح طبیعی GH در اواخر شب افزایش می‌یابد؛ بنابراین صبح، بدن در وضعیت مناسبی برای بررسی پاسخ GH قرار دارد.
داروهای تحریک‌کننده در ساعات اولیه صبح بیشترین اثربخشی را دارند.
انجام تست در این ساعت‌ها باعث می‌شود روند ارزیابی دقیق‌تر، استانداردتر و قابل مقایسه با نتایج علمی باشد.

IGF-1 و IGFBP-3 (ارزیابی غیرمستقیم هورمون رشد)

این دو ماده، پروتئین‌هایی هستند که تحت‌تأثیر هورمون رشد تولید می‌شوند. برخلاف GH که نوسان بسیار زیادی دارد سطح IGF-1 و IGFBP-3 ثابت‌تر است و در طول روز تغییر شدیدی نمی‌کند. به همین دلیل برای تشخیص کمبود رشد این دو آزمایش مکمل مهم تست تحریک GH محسوب می‌شوند.

بهترین زمان انجام
این آزمایش ‌ها محدودیت زمانی ندارند و در هر ساعتی از روز قابل انجام هستند.
با این حال برای هماهنگی با سایر آزمایش‌ها معمولاً پزشکان آن را هم‌زمان با تست GH درخواست می‌کنند تا تصویر کاملتری از وضعیت رشد کودک به دست آید.

انجام این آزمایش‌ها در پاتوبیولوژی لارا آزمایشگاه طرف قرارداد بیمه خدمات درمانی امکان‌پذیر است بنابراین والدین می‌توانند با خیال راحت هم از کیفیت آزمایش مطمئن شوند و هم از پوشش بیمه بهره‌مند شوند.

خواب کافی: کودک باید شب قبل از آزمایش حداقل ۸ تا ۱۰ ساعت خواب کافی و عمیق داشته باشد. کم‌خوابی می‌تواند ترشح GH را مختل کند و نتیجه تست را تغییر دهد.
پرهیز از فعالیت بدنی شدید: انجام ورزش سنگین یا بازی‌های بسیار پرتحرک در ۲۴ ساعت قبل از تست توصیه نمی‌شود زیرا فعالیت شدید می‌تواند سطح GH را افزایش دهد و نتیجه آزمایش را غیرواقعی نشان دهد.
ناشتا بودن: کودک باید معمولاً از ۸ تا ۱۲ ساعت قبل از آزمایش ناشتا باشد. نوشیدن آب معمولاً مشکلی ندارد اما مصرف هر نوع غذا یا نوشیدنی شیرین می‌تواند روی پاسخ بدن به تأثیر بگذارد.
حضور آرام و بدون تنش در صبح روز آزمایش: بهتر است کودک صبح روز تست بدون عجله، بدون ترس و در محیطی آرام به مرکز مراجعه کند تا بدن در بهترین شرایط برای سنجش GH قرار بگیرد. استرس و اضطراب (حتی گریه و ترس لحظه‌ای) می‌تواند سطح هورمون رشد را تغییر دهد.
بررسی و تنظیم داروها: اگر کودک دارویی مصرف می‌کند باید پیش از انجام آزمایش با نظر پزشک تنظیم شود. برخی داروها ممکن است نتیجه را تحت‌تأثیر قرار دهند.

در نتیجه آزمایش باید توجه داشت که تنها یک عدد تعیین‌کننده نیست؛ آنچه اهمیت دارد الگوی افزایش GH در مراحل مختلف نمونه‌گیری پس از مصرف داروی تحریک‌کننده است.
اگر غده هیپوفیز عملکرد طبیعی داشته باشد، مقدار GH در چند مرحله به شکل قابل‌قبول بالا می‌رود و معمولاً جای نگرانی وجود ندارد.
اگر GH در چند نوبت پایین باقی بماند یا افزایش کمی نشان دهد، احتمال کمبود هورمون رشد مطرح می‌شود.

در کنار این تست در برگه آزمایش معمولاً دو پارامتر دیگر یعنی IGF-1 و IGFBP-3 نیز گزارش می‌شود. این دو شاخص نوسان کمتری دارند و تصویر دقیق‌تری از وضعیت کلی هورمون رشد در طول روز ارائه می‌دهند.
اگر IGF-1 و IGFBP-3 در محدوده طبیعی باشند معمولاً نشان می‌دهد که بدن مقدار کافی هورمون رشد تولید می‌کند حتی اگر یک مرحله از تست، GH کمی پایین ثبت شده باشد.
زمانی که هم GH پایین باشد و هم IGF-1 یا IGFBP-3 کاهش داشته باشند، احتمال کمبود واقعی هورمون رشد بیشتر می‌شود.

در نهایت پزشک برای تشخیص قطعی، این نتایج آزمایشگاهی را به‌همراه قد، وزن، نمودار رشد، علائم بالینی و گاهی تصویربرداری MRI بررسی می‌کند تا مشخص شود آیا کودک واقعاً دچار کمبود GH است یا نیاز به تست تکمیلی دارد.

بهترین زمان آزمایش هورمون رشد کودکان به‌ویژه تست تحریک GH صبح زود و در حالت ناشتا است. رعایت خواب کافی، جلوگیری از استرس و پرهیز از فعالیت سنگین قبل از انجام تست می‌تواند دقت نتیجه را افزایش دهد. آزمایش‌های مکمل مانند IGF-1 نیز به پزشک کمک می‌کند تا یک تصویر دقیق و کامل از وضعیت رشد کودک ارائه دهد. در نهایت تشخیص و مدیریت کمبود هورمون رشد باید توسط متخصص غدد کودکان انجام شود تا از درمان‌های غیرضروری یا تأخیر در درمان جلوگیری شود.
آزمایشگاه لارا بهترین آزمایشگاه در شهرری با تجهیزات پیشرفته و تیم متخصص خود خدمات آزمایشگاهی ویژه کودکان را ارائه می‌دهد تا والدین با آرامش خیال مطمئن باشند که فرزندشان در بهترین شرایط بررسی می‌شود. برای مشاوره یا رزرو نوبت می‌توانید با شماره 02155961885 تماس بگیرید یا از دکمه دریافت نوبت استفاده کنید.

منابع
academic
nationwidechildrens